АНУ-д ажиллаж амьдарч байгаа Монголчуудын  дунд урлаг спорт, соёлын олон арга хэмжээ зохиогддог билээ. Түүний нэг  Америкийн Монголчуудын Ширээний теннисний 4 дэх удаагийн тэмцээн   Чикаго хотноо  өнгөрөгч амралтын өдрүүдэд  болов.  
 
    Энэ спортод дурлан  тоглож, тоглолтоосоо таашаал авч, спортоо хайрлан  хүндэтгэдэг, сонирхон дэмждэг  60 гаруй Монгол тамирчид Чикаго,  Лос Анжелес, Сан франциско,  Сакраменто, Денвер, Сэинт Люис,  нийслэл Вашингтон,  Солт лэк хот  гээд газар газраас  хүрэлцэн ирсэн аж.  Эдний  дотор  Монгол Улсын спортын мастер, өндөр зэрэгтэй  14 тамирчин  оролцсон нь тэмцэ...

Замдаан сэтгүүлийн хуудсаар гардаг сонирхолтой бичлэгүүдээрээ манай уншигчдад эчнээ танил болсон Д.Бишүүгарамтай онлайнаар уулзан хэсэг ярилцлаа. Америкт аж төрөн суугаа нэгэн монгол хүний ахуй амьдрал, санаа бодлыг бага ч болов уудлан нээхийг зорьсон болно, уншиж сонирхоорой.

Америкт ирээд удаж байна уу, ар гэр, ахуй амьдрал, ажил мэргэжил, гээд яриагаа эхлэх үү хоёулаа?
 
  Би 2004 оны сүүлээр АНУ-ын Лос Анжелес хотод ирээд хэлний, дараа нь олон улсын бизнесийн чиглэлээр суралцсан. Эхнэр бид хоёр энд, хүүхдүүд маань Монголд байгаа. Суралцах, ар гэрээ авч явах гээд бужигнаж амьдарсаар хэдэн жил ...

   Энэ дэлхийн  зүг бүрээс Лос Анжелесийг зорин ирэгсдийн хүсэл, мөрөөдөл,  гуниг цөхрөл,  шорвог хөлс,   аз жаргалтай амьдралын  төлөө өгсөн халуун амиар  түүх бичигдсэн байна.  Олдсон зоос бүрийн үнэ цэнэ, баяжсан, хөлжсөн бахархал,   эд баялагын төлөөх элдэв аргат тэмцэл, алаан тулаан, бүтээн байгуулсан  гайхамшиг, бас өгөөмөр сэтгэл хотын  хана унь, багана тулгуур болжээ.  Өөр өөрийн үнэлэмж,  үзэл бодол, итгэл бишрэл, ёс заншилтэй зүс бүрийн хүмүүсийг дээвэрлэх орон гэр  “Лос Анжелес”ынханы  өнөөгийн байдлаас өгүүлэн дүгнэж,  тэмдэглэлээ цэглэе.
 
  Эзгүй  газарт  ирэгсэд   Испаний Калифор...

Өнгө бүрийн хүмүүс цугларсан  Лос Анжелес  хэмээх жижиг сууринд  Америк  маягийн хувийн эрх чөлөө, хүсэл мөрөөдөл, хөрөнгө   капитал чамгүй урт  зам туулан 1800 оны сүүлийн  хагаст дөтлөн иржээ.
    Юун түрүүн  Испани, Мехсик гаралтай газрын эзэд, малчид-Ранчерүүд Индианчуудаас  колончлолын  аргаар авсан  асар баялаг газраа  Янкүүдэд амархан тавиад өгөхийг хүсээгүйн дээр Испаний колониос энэ нутгийн Индианчуудад  тарьж суулгасан шашин суртал,  ахуй соёлын үр  хөврөлийг үр үндсээр нь тасалчих боломж  үгүй байв.  1840-өөд оны сүүлээр  ирж байсан  нэгэн худалдаачин  “Морины хамар, шилбэнээс хазаж ...

   Испани, Мехсик, Америкчуудыг ирэхээс өмнө  “Лос Анжелес” нутгийн эзэд Тонг-ва(Габрилено), Чумаш, Юман зэрэг овгийн уугуул  Индиан хүмүүс байж. 

   Бидний хувьд  уугуул хүмүүсийг “Индианчууд” гэж дуудан  хууч яриагаа өрнүүлэх нь онох буй заа.  Учир хэмээвэл алдарт аялагч Колумб  тэртээ 1492 онд Атлантын далайн Багамын аралд анхлан ирж, уг газраа  “India”   буюу Энэтхэг,  нутгийнхныг “Индиос”  буюу Энэтхэгүүд хэмээн ташаарч мэдээлснээс  улбаалан шинэ тивийн уугуул хүмүүсийг “Индианчууд”  гэж үүх түүх, ном зохиол, кино дэлгэцэнд үлдээж  нийт даяар мэдэх болсон юм.

      Энэ нутгийн И...

Зарим баримтаас харахад 1800-гаад оны үеэс Америкчууд Испаний эзэмшлийн  Калифорни нутагт худалдаа арилжаа, шашин мөргөлийн журмаар зорчиж эхэлжээ.  Тухайлбал  1803 онд  Лелиа Вөрдийн худалдааны онгоц албан ёсоор одоогийн Сан Федрод ирсэн   байна.

    1818 онд  Жозеп Чампмэн гэгч санваартан   Лос Анжелест ирсэн  ч хил зөрчсөн хэргээр  шоронд хоригджээ.  Тэр морин тэрэг сэлбэх, төмрийн дарх хийх,  байшин барилга засварлах ур дүйтэйнхээ ачаар  шоронгоос суллагдаж тэр үеийн Лос Анжелес суурингийн төв талбай дахь байшин барилгыг засах, сүмийн барилгыг  өргөжүүлэх ажлыг  голлон хийжээ.

  Ж...

    Лос Анжелес 1700 оны сүүлээс 1800 оны дунд хүртэл энгийн хөдөөх амьдралтай Морьтон  Ранчерүүд, (Cowboy)  нарын нийгэм, соёл, худалдаа арилжааны төв байв.

   Лос Анжелес эргэн тойрон Вентурагийн хөтлөөс  зүүн тийш Сан Фернардинагийн уулс хүртэл 120 гаруй милл,  Сан Габрилийн даваанаас Өмнө зүгт  Лагунагийн толгод хүртэл 130 гаруй милл үргэлжлэх  далайн эрэг дагасан уулсын дундах тал хөндий,  голын бэлчир,  мөнхийн зун шиг цаг агаарын нэн таатай энэ нутаг нэгэн үе Ранчерүүдийн малын бэлчээр, хувийн эдлэн байжээ.  Тэр газрын эзэд, малчид-“Ранчерүүдийг дэлхий дээрх моринд хамгийн эрэмг...

“Утаат тохой”  хэмээн Испани ахмад Себстиан Визкайногийн оноож нэрлэсэн  нутагт  боссон их хот Лос Анжелесийн түүхийн эхлэл ч  эгээ л  ламтан Жаниферо Серра, цэргийн зүтгэлтэн Гаспар Портола нарын нэртэй шууд холбогддог.  Тэд   1769 онд энэ нутагт анхлан хөл тавьсан ба одоогийн Лос Анжелес голд “Поркиүнкүла” хэмээн нэр оноож  тохойд нь ургасан “зэрлэг сарнайн бутас,  усан үзмийн  цэцэрлэгийг  хэдэн хөл бөмбөгийн талбайтай  тэнцэхүйц юм” гэж тэмдэглэн үлдээжээ. Мөн нутгийн уугуул хүмүүстэй  уулзахад “Индианчууд сагс үр буудай, хясааны ясаар хийсэн сав өгсөн бол Испаничууд тамхи, шилэн сав...

Дэлхийн бөмбөрцгийн уртраг, өргөрөгийн  34° /118° солбилцол орчим, бидний суугаа  Номхон далайн зүүн эргээр Индианчууд бүр 10000 гаруй жилийн тэртээгээс суурьшин амьдарч иржээ.  

    Тэдний ажин түжин амьдарч ирсэн  өгөөмөр баялаг энэ нутагт сураг тавин  дурлагсад  дэлхийн  нөгөө бөөрөнд байсан аж. Испаний зохиолч Гарсиа  Монталбагийн 1510 онд  хэвлүүлсэн  “ Las Sergas de Esplandian”   романд “Индиан нутгийн баруун  талд байх үржил шимт Калифорни арал..” хэмээн бичснээс улбаалан “Калифорни”  нэрийг  Миуоки, Юокүт, Танг-на(Габрилено), Чумаш   зэрэг 40 гаруй овгийн уугуул  Америкчуудын эн...

Дуулиан шуугиантай   Холливүүдад  мөрөө  гаргаж, спортын ертөнцөд Монголынхоо нэрийг дуурсган  АНУ-ын  Лос Анжелес хотноо суралцаж,  амьдарч байгаа  Уламбаярын  Бямбажавтай та бүхнийг уулзуулж байна.

   Тэрээр   2006 онд   Warner’s Bros” кино компаний  бүтээл  “Oceans 13”  киноний туслах дүр “Сумо” бөхөд тоглон Холливүүд хэмээх “их далайн элсэн дээр хөл тавьсан” ажээ. Түүний албан тодорхойлолтоос нь харахад  нэжгээд кинонд туслах дүр,  АНУ, Канад, Англи  бусад оронд үндэсний болон олон улсын хэмжээнд цацагдсан Visa  карт, Toshiba    гээд нэр хүндтэй компаниудын  бараа  бүтээгдхүүний 60 ...

Сануулж хэлэх “газаргүй” бол сайн засаг оршихгүй  гэж  ярьдаг.  Сайн засагтай байхад нь ард түмэндээ тусалж, тэдний төлсөн татварын мөнгийг зөв зохистой зарцуулахыг сануулж хэлж, шалгаж зөвлөдөг төрийн аудитын  байгууллагын  галыг сахиж, нарийн төвөгтэй  ажлыг амжуулдаг тал бүрийн  мэргэжилтнүүдийг “манайхан” гэж дотносон хэлмээр байна.

   1995 онд Төрийн хянан шалгах хороо байгуулагдсан тухай  телевизээр мэдээлэл хийсэн мөчид энэ байгууллагад ажиллахсан гэж мөрөөдөж байсансан.  Хэдэн жилийн дараа сургуулиа төгсөөд Хянан шалгах хороонд ажиллах хүсэлтээ илэрхийлж, их айлын босгоор алхаж...

Монголын төр ёсны  хөгжлийг дагалдан хууль цаазыг чандлан сахиулах, хянан магадлах үүрэгтэй алба үүсч  онцгойлон эрх олгогдсон түшээд томилогдон ажиллаж байсан.  Тухайлбал: Монголын нууц товчооны 202 дахь хэсэгт тэмдэглэснээр  Чингис хаан Улсын Дээд Заргачаар Шигихутугийг томилж  "Бүх улсын доторх хулгайг цээрлүүлж, худлыг мохоож, .., яллах ёстойг яллаж бай", "улсын өмчийг хувааж,  заргыг шийтгэж, түүнийгээ хөх дэвтэрт тэмдэглэгтүн. Надтай зөвлөж, Шигихутугийн шийтгээд цагаан цаасан дээр хөх бичиг бичиж дэвтэрлэснийг ургийн урагт хүртэл үүрд хэн ч бүү өөрчилтүгэй"  хэмээн зарлиг буулгаса...

    Манай орон ардчилсан нийгмийн тогтолцоонд шилжиж  улс төр,нийгэм, эдийн засгийн бүхий л хүрээнд  эрчимтэй өөрчлөлт  гарсны адил Төрийн хянан шалгах байгууллага  хууль эрх зүйн шинэ орчинд  байгуулагдан  ажиллан 15 жил болж байна.  

     Энэ ойн босгон дээр  төрийн хяналт шалгалтын байгууллагын үүх түүх, Хяналт шалгалтын талаарх үзэл санаа, ойлголт, төрийн хяналтын шалгалтын байгууллагын үйл ажиллагааны  онцлогийн талаар  тэмдэглэн хүргэхийг зорив оо.

    ТовчхООн ойлголцохуй...

      Та хяналт шалгалт гэхээр хамгийн түрүүн юун тухай боддог бэ?  Бид өдөр тутамдаа  тодорхой хяналты...

 Он жилүүдийн тэртээ аавтайгаа авахуулсан гэрэл зураг миний ширээн дээр байдаг. Энэ  зурагт үлдсэн  мөчөөс цаашлах хийгээд наашлин ирэх  дурсамжийн  хэлхээнд  аавтайгаа байсан гэрэлт мөч бүхэн нүдний өмнө тодорном.

   Би аавыхаа хойно өмнө нь гарч гүйгээд  бид хоёр  биенээ   хөгжөөн инээлдэж, аав намайг дээр өргөж буулган  хамтдаа явсан нэгэн агшин ихэд тод сэтгэлд минь үлджээ.  Тэр үед хэдэн настай байснаа мэдэхгүй ч  аавынхаа хайр энэрлийг мэдэрч ухаарч  эхэлсэн юм болов уу гэж санагддаг.

   Тэртээх өвлийн үдэд аавтайгаа нилээн хол явсансан.  Аав “хүү нарлуу хардаа”  гэнэ. Малгайныхаа үсэнд то...

   Монголчууд эх орноосоо  алсад амьдарч эхэлсэн түүх  арав гаруйхан жилээр  яригддаг. Дэлхийн энгээр тархан амьдрах болсон Монголчууд маань суугуул нутгийнхантайгаа  мөр зэрэгцэн  суралцаж, бизнесээ босгож  амжилттай яваа.

   Тэдний нэг  АНУ-ын Лос Анжелес хотноо  төвлөн үйл ажиллагаа явуулдаг “ZOLZARGAL & ASSOCIATES” Professional Law Corporation-ны  захирал, Хуульч  Батхандын ЗОЛЖАРГАЛ-тай та бүхнийг уулзуулж байна.

   Хуульч, тэр тусмаа АНУ-д  хуульч  болох амаргүй.   Хаана мэргэжил, боловсрол эзэмшив. Энэ талаар  яриагаа эхэлье гэж бодож байна?

 Хуулийн мэргэжил эзэмших гэж их ол...

  Бидний амьдран байгаа цаг үед хувь хүний, өрх гэрийн, улс орны амьдрал бүхэлдээ оволзон хувьсаж, Монгол орон  маань ахиж хөгжиж, Монгол  хэмээх модныхоо мөчир бүрт  гурван сая иргэн нь тархан ургаж, бас унаж өтөлж байна.  
   Амьдралд ойрхон цөөн баримт хэлэхэд дотоодоо хийж бүтээж байгаа зүйлийнхээ үнэ цэнийг нэгж хүндээ харьцуулвал   3000 доллар болж хориод жилийн өмнөхөөс даруй 13 орчим хувиар өссөн.
    Зөвхөн дотооддоо 2 тэрбум долларын хадгаламжтай, хүн бүр газартай, орон байртай, 400-гаад мянган автомашинтай болж Монгол хүн, айл өрхийн ахуй амьдрал ахиж  шинэ шатанд гарсаар байна.  Мон...

Та миний блогийн 48846 дахь зочин
2007 © bishuu